ดอยผาส้มเป็นที่ประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุ อยู่ในอำเภอสะเมิงมาช้านานแล้ว เป็นดอยสูงตั้งอยู่ที่รอยต่อตำบลแม่สาบและตำบลยั้งเมิน เมื่อครูบาศรีวิชัยได้จาริกมาที่สะเมิง ท่านได้ร่วมกับครูบาอุปาระ สร้างพระสถูปใหม่ในที่เดิม เมื่อราว 70 กว่าปีที่ผ่านมา
ในปี 2548 คณะสงฆ์นำโดยพระพุทธพจนวราภรณ์ เจ้าอาวาสวัดเจดีย์หลวง เชียงใหม่ได้ร่วมกันบูรณะพุทธสถานแห่งนี้ให้มีชีวิตชีวาขึ้นมาใหม่ โดยได้รับความศรัทธาจากชาวบ้านบ้านอมลอง อังคาย และยั้งเมิน ทั้งยังมีศรัทธามาจากพุทธบริษัทจากทั่วสารทิศ ร่วมกันสร้างพระมณฑปจตุรมุข ครอบพระสถูป เพื่อน้อมเกล้าน้อมกระหม่อม ถวายเป็นพุทธบูชา และถวายเป็นพระราชกุศลแด่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ ในวโรกาสพระชนมพรรษาครบ 80 พรรษาในปี พ.ศ. 2550 โดยมีพิธีประดิษฐานพระบรมสารีริกธาตุบนยอดมณฑป เมื่อปี พ.ศ. 2549
ปัจจุบัน วัดพระบรมธาตุดอยผาส้ม มีพระสรยุทธ ชยปัญโญ รักษาการเจ้าอาวาส ได้น้อมนำแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวฯ เรื่อง “บวร” ซึ่งหมายถึง บ้าน วัด โรงเรียน มาใช้เป็นหลักในการพัฒนา ทั้งได้อาศัยแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง เน้นการพึ่งพาตนเองเป็นหลัก และได้ทำกิจกรรม 4 ด้าน ดังนี้
1. การอนุรักษ์ป่าไม้ ต้นน้ำลำธาร ดำเนินการทำฝายแฝก ได้รับการสนับสนุนจากโครงการรณรงค์สร้างฝายต้นน้ำ ลำธาร และแฝก อันเนื่องมาจากพระราชดำริฯ และกองกำลังจากกองทัพภาค 3 และอื่น ๆ เพื่ออนุรักษ์ต้นน้ำและรักษาความชุ่มชื้น
2. การพึ่งพาตนเองและใช้เป็นแนวป้องกันไฟเปียก ในด้านเกษตรอินทรีย์ จัดทำน้ำยาเอนกประสงค์โดยใช้เทคโนโลยีชีวภาพและขยะวิทยา ได้ทำปุ๋ยหมัก น้ำยาฮอร์โมนต่าง ๆ ยาขับไล่แมลง และการจัดการแยกขยะอย่างถูกวิธี โดยได้รับการสนับสนุนจากโครงการชีววิถี การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย และชมรมเพื่อนช่วยเพื่อน
3. การอนุรักษ์พลังงานและพลังงานทดแทน ผลิตไบโอดีเซลจากเมล็ดทานตะวัน สบู่ดำ โดยการสนับสนุนจากกลุ่มโรงน้ำตาลไทยรุ่งเรื่อง โครงการอนุรักษ์พลังงานในวัด ศูนย์วิจัยพืชไร่นครราชสีมา วัดพยัคฆาราม และมหาวิทยาลัยนอร์ทเชียงใหม่
4. การจัดการศึกษารูปแบบใหม่ โดยการบูรณาการ 8 สาระการเรียนรู้เข้าสู่บริบทชุมชนของตนเอง ทั้งยังนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงและไอซีที มาประยุกต์ใช้อย่างเหมาะสม เพื่อให้บรรลุวัตถุประสงค์ของการศึกษาอย่างแท้จริง โดยได้รับการสนับสนุนจากสำนักพัฒนานวัตกรรม สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน วิทยาลัยสารพัดช่างเชียงใหม่ และมหาวิทยาลัยนอร์ทเชียงใหม่
• ได้รับอนุญาตตั้งเป็นวัด เมื่อวันที่ 21 เดือน มิถุนายน พ.ศ. 2553
• ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 18 เดือน เมษายน พ.ศ. 2555
ดอยผาส้ม หรือม่อนผาส้ม นั้นมียอดอยู่สูงกว่าพื้นดินกว่ากิโลเมตร ดอยสูงลูกนี้มีความสำคัญกับชีวิตความเป็นอยู่ของชาวบ้านเนื่องจากมีตาน้ำที่มีน้ำออกให้ชาวบ้านได้ใช้ดื่มกินและทำการเกษตรตลอดปี
ดอยแห่งนี้เป็นเป็นภูเขาหินขนาดใหญ่ ที่ได้ชื่อว่าดอยผาส้มนั้น เนื่องจากน้ำที่ไหลผ่านชั้นหินทั้งหลายออกจากตาน้ำนั้น มีรสชาติฝาดออกเปรี้ยว
ตาน้ำนี้เป็นสิ่งหนึ่งที่ชาวบ้านได้เคารพบูชาและ ถือว่ามีความศักดิ์สิทธิ์ เนืองจากน้ำที่ออกมาจากตาน้ำนั้นสามารถใช้รักษาโรคผิวหนังไม่ว่าจะเป็นกลาก เกลื้อน หูด หรือแผลพุพองต่าง ๆ ได้
