ประวัดสันกำแพง
ตำบลสันกำแพง อำเภอสันกำแพง จังหวัดเชียงใหม่
ตั้งอยู่เลขที่ ๑๗/๒ หมู่ ๕ ต.สันกำแพง อ.สันกำแพง จ.เชียงใหม่ มีพื้นที่ ๙ ไร่ ๓ งาน ๙๘ ตารางวา เมื่อปี พุทธศักราช ๒๓๓๐ ( จุลศักราช ๑๑๖๖ - ๑๖๖๗ ) ท้าวหาวท่าอิ เจ้าเมืองปูในเขตพม่าได้มาตั้งบ้านเรือน (บริเวณหน้าวัดสันกำแพงหลวงในปัจจุบัน) และได้สร้างวัดสันกำแพงขึ้น (เจ้าอาวาสในสมัยนั้น ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัด) ไม่มีศิลาจารึกไว้เป็นหลักฐาน อาศัยเจ้าอาวาส บูรณปฏิสังขรณ์ ตามหลักฐานที่ได้บันทึกไว้ เล่าสืบต่อๆ กันมา เมื่อปีพ.ศ.๒๓๙๖ ได้อาราธนา ครูบาเตชะ วัดห้วยยาบ อ.เมือง จ.ลำพูน มาเป็นเจ้าอาวาสได้ทำการบูรณะปฏิสังขรณ์ถาวรวัตถุที่มีอยู่เดิม เมื่อปฏิสังขรณ์ เรียบร้อยแล้ว ครูบาเตชะ ได้ตั้งชื่อวัดนี้ ตามสัญลักษณ์ของวัด คือ กำแพงหลวง คำว่า “หลวง” แปลว่า “ใหญ่” จึงใช้นามตามกำแพงว่า วัดสันกำแพงหลวง ซึ่งมีกำแพงสูง ๘ ศอก กว้าง ๔ ศอก ห่างจากตัวเมืองจังหวัดเชียงใหม่ ๑๒ กิโลเมตร วัดสันกำแพงหลวงนี้เป็นศูนย์กลางของอำเภอสันกำแพง มีการพัฒนาวัดให้มีความเจริญรุ่งเรืองตลอดมาดังเห็นได้จาก
- พ.ศ.๒๕๒๙ ได้รับพิจารณาจากกรมการศาสนาให้เป็นวัดพัฒนาตัวอย่าง
- พ.ศ.๒๕๓๙ ได้รับพิจารณาให้เป็นวัดพัฒนาตัวอย่างที่มีผลงานดีเด่น
- พ.ศ. ๒๕๔๐ ได้รับพิจารณาให้วัดเป็นอุทยานการศึกษา จากกรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ
- พ.ศ.๒๕๔๘ กรมอนามัย กระทรวงสาธารณสุข ได้แต่งตั้งให้วัดสันกำแพงเป็นวัดส่งเสริมสุขภาพดีเด่น
- พ.ศ. ๒๕๕๑ ได้เข้าร่วมโครงการเป็นวัดวิถีพุทธเฉลิมพระเกียรติ จำนวน ๘๐ วัดทั่วไทย ได้รับพิจารณาจากสำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส) สำนักงานพระพุทธศาสนาแห่งชาติ คณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ) และวัดปัญญานันทาราม
- พ.ศ. ๒๕๕๓ ได้เข้าร่วมโครงการสนับสนุนวัดเพื่อพัฒนาเด็กเยาวชนและชุมชน
- ปัจจุบันใช้เป็นสำนักเรียนพระปริยัติธรรม และเป็นที่ตั้งของศูนย์ศึกษาพระพุทธศาสนาวันอาทิตย์ (ต้นแบบ) ประจำตำบลสันกำแพง ตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน มีเจ้าอาวาสปกครองมาแล้วทั้งสิ้น ๑๑ รูป และรูปปัจจุบันคือ พระครูวินิจสุภาจาร มีตำแหน่งในทางสงฆ์ โดยเป็นเจ้าอาวาสวัดสันกำแพงหลวง และได้รับการแต่งตั้งให้เป็นเจ้าคณะอำเภอแม่ออน เมื่อวันที่ ๑๙ สิงหาคม ๒๕๕๑
• ได้รับอนุญาตตั้งเป็นวัด พ.ศ. 2397
• ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา พ.ศ. 2397
• วัดพัฒนาตัวอย่าง พ.ศ. 2529
• วัดอุทยานการศึกษา พ.ศ. 2540
• วัดพัฒนาดีเด่น พ.ศ. 2539
ข้อมูลเพิ่มเติม
ท้าวหาวท่าอิ เจ้าเมืองปู ในเขตพม่าเป็นขาวไทยใหญ่ (ไต) แสนยอดกู้หลาน พญากาวิละให้อพยพอยู่บริเวณ เมืองร้าง คือ เมืองเชียงร้าง (แช่ช้างในปัจจุบัน) เมืองเชียงราก (บ้านร่องขุ่นในปัจจุบัน)
ท้าวหาวท่าอิ ได้ตั้งบ้านเรือนอยู่บริเวณเมืองเก่า ที่เป็นกำแพงดิน เริ่มจากบ้านสันปูแลย (ป่าเหว) จนถึงบ้านสันใต้ปัจจุบัน ท้าวหาวท่าอิ ได้ตั้งบ้านเรือนบ้านสันเหนือ หน้าบริเวณวัดสันกำแพงเหนือปัจจุบัน พร้อมกับสร้างวัดสันกำแพงขึ้น ประมาณ พ.ศ. 2330 (จ.ศ.1166 – 1167) และขนานนามบ้านสันกำแพง (ภายหลังจากเกิดกบฏเงี้ยวได้เผาอำเภอแม่ออน ตั้งอยู่บ้านออน จึงย้ายอำเภอมาตั้งอยู่ในปัจจุบันเปลี่ยนนามเป็นอำเภอสันกำแพง ตั้งแต่ครั้งนี้)
ท้าวหาวท่าอิ มีบุตรชายชื่อ ขนานธรรม เมื่อมีการตั้งสกุลจึงเป็นต้นสกุล อิธรรมะ แสนยอดกู้หลาน ได้ไปตั้งบ้านเรือนที่บ้านสันใต้ เป็นต้นสกุล สวัสดิ์ประดิษฐ์
อ.ยิ่งพร ประพันธ์ศรี และ นางสาวอาริสาห์ คณะธรรม (ผู้ให้ข้อมูล)
พระใบฎีกาบรรจง ฐิตยโส (ผู้เรียบเรียง/จัดพิมพ์)
