วัดม่วงโตนสร้างเมื่อ ปีพ.ศ.๒๓๖๙ หลังจากที่ชาวยองได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในบริเวณแถบนี้ ไม่มีปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าใครเป็นผู้สร้าง สันนิฐานว่าคงเป็นกลุ่มชาวยองที่อพยพเข้ามาเป็นผู้สร้าง โดยมีการบริหารและการปกครอง มีเจ้าอาวาสปกครองสืบต่อๆกันมาหลายสมัย เท่าที่ทราบมีจำนวน ๔ รูปได้แก่
รูปที่ ๑ พระอธิการตุ่น ญาณวีโร ไม่ทราบปี
รูปที่ ๒ พระอธิการอิ่น จนฺทวํโส ถึงปี พ.ศ. ๒๔๗๖
รูปที่ ๓ เจ้าอธิการโถ สุมงฺคโล พ.ศ. ๒๔๗๖ - ๒๕๑๒
รูปที่ ๔ พระครูวรปัญโญภาส (สองเมือง ปญฺญาวโร) พ.ศ. ๒๕๑๔ ถึงปัจจุบัน
วัดม่วงโตน เดิมเป็นวัดที่มีขนาดเล็ก ตั้งอยู่ในดงป่าไม้ฉำฉา เพราะขณะนั้นชาวบ้านส่วนใหญ่ในบ้านม่วงโตนยังมีการนับถือผีกันอยู่ ฐานะของวัดม่วงโตนในระยะแรกเป็นเหมือนสถานที่ศึกษาเพราะจะมีชาวบ้านนำลูกหลานมาบวชเรียนศึกษาหาความรู้(ตั๋วเมือง)กันมาก สิ่งปลูกสร้างในวัดก็ไม่มีดังเช่นปัจจุบันมีแต่ศาลา และอาคารไม้ ต่อมาได้เริ่มมีการพัฒนาในสมัยของท่านครูบาโถ สุมงฺคโล เป็นเจ้าอาวาสในปี พ.ศ.๒๔๗๖ จึงได้มีการเริ่มบูรณะและสร้างถาวรวัตถุต่างๆเพิ่มขึ้น เช่น ศาลาบาตร กำแพงวัด หอพระไตรปิฏก ฯลฯ ท่านได้พัฒนาเละปกครองวัดให้เจริญรุ่งเรืองโดยถือเป็นบุคคลสำคัญอีกคนหนึ่งขอบ้านม่วงโตน จนถึงปี พ.ศ. ๒๕๑๓ ท่านจึงมรณภาพ และท่านพระครูวรปัญโญภาส ได้สืบทอดและได้สร้างศาลาการเปรียญ อุโบสถ และศาลาราย ซุ้มประตู กุฏิ ดังที่เห็นในปัจจุบันและขยายเขตวัดออกไปอีก เป็นการสืบต่อจากท่านครูบาโถ สุมงฺคโล ที่ได้สร้างไว้เพื่อให้สวยงามคู่บวรพระพุทธศาสนาดังที่ได้เห็นในปัจจุบัน วัดม่วงโตนได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมาเมื่อวันที่ ๒๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๑๓ เขตวิสุงคามสีมา กว้าง ๔๐ เมตร ยาว ๘๐ เมตร
วัดม่วงโตน ตั้งอยู่เลขที่ ๑๐ หมู่ที่ ๑ บ้านม่วงโตน ถนนสายม่วงโตน - ท่าลี่ หมู่ที่ ๑ ตำบลเหล่ายาว อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน สังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ที่ดินที่ตั้งวัดมีเนื้อที่ ๓ ไร่ ๖๗ ตารางวา อาณาเขต ทิศเหนือประมาณ ๒ เส้น ๑๐ วา จดถนนสาธารณะ ทิศใต้ประมาณ ๑ เส้น ๕ วา จดลำเหมืองสาธารณะ ทิศตะวันออกประมาณ ๑ เส้น ๑๐ วา จดลำเหมืองสาธารณะ ทิศตะวันตกประมาณ ๑ เส้น ๑๕ วา จดลำเหมืองสาธารณะ และมีที่ธรณีสงฆ์จำนวน ๔ แปลง ถาวรวัตถุภายในวัดประกอบด้วย วิหาร ภายในมีภาพจิตรกรรมฝาผนังเรื่องเวสสันดรชาดกและทศชาติ อุโบสถ ศาลาการเปรียญ หอไตร หอกลอง เจดีย์ และกุฏิสงฆ์ ปูชนียวัตถุมีพระประธานในวิหารมีพระพุทธรูปก่ออิฐถือปูนซึ่งได้รับยกย่องว่าเป็นพระพุทธรูปที่มีพุทธลักษณะงดงามที่สุดในอำเภอบ้านโฮ่ง นอกจากนี้เดิมนั้นในวัดม่วงโตนยังเคยมีศูนย์เด็กก่อนเกณฑ์ในวัดเปิดสอนมาตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๒๘ เป็นต้นมา ภายหลังได้ย้ายออกมาอยู่ที่ยุ้งฉางข้าวของหมู่บ้าน ในปัจจุบัน
• ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อวันที่ 26 เดือน มีนาคม พ.ศ. 2513
