ประวัติวัดพระพุทธบาทห้วยต้ม
โดยสังเขป
วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม ตั้งอยู่เลขที่ ๔๙๙ หมู่ที่ ๘ ตำบลนาทราย อำเภอลี้
จังหวัดลำพูน ห่างจากที่ว่าการอำเภอลี้ไปทางทิศใต้ประมาณ ๑๐ กิโลเมตร
เป็นวัดที่มีรอยพระพุทธบาท ซึ่งปัจจุบันทางวัดได้สร้างวิหารครอบรอยพระพุทธบาทไว้
เป็นที่เคารพสักการะของพุทธศาสนิกชนทั้งชาวเผ่ากะเหรี่ยงและชาวไทยพื้นราบโดยทั่วไปนับได้ว่าเป็นปูชนียสถานที่สำคัญและศักดิ์สิทธิ์แห่งหนึ่งของจังหวัดลำพูน
ตามตำนานพื้นเมือง กล่าวว่า
ในสมัยพุทธกาล สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้เสด็จมาโปรดเวไนยสัตว์ ณ
บริเวณสถานที่แห่งนี้ และได้ประทับรอยพระพุทธบาทไว้บนแผ่นหิน เพื่อให้ชาวลั๊วะ
และนายพรานทั้งหลาย ได้สักการบูชา
กาลเวลาผ่านไปศาสนสถานแห่งนี้
ได้ถูกปล่อยทิ้งร้างไป ขาดผู้อุปถัมภ์บำรุงมาเป็นเวลาหลายร้อยปี ต่อมา
ทางการคณะสงฆ์อำเภอลี้ ซึ่งมีครูบามหาอินทร์ เจ้าคณะอำเภอลี้ เป็นต้น
พร้อมด้วยลูกศิษย์ได้ทราบเรื่องราวจากผู้รู้ที่เป็นชาวเขาเผ่ากะเหรี่ยง
จึงได้ออกค้นหา และได้ตรวจสอบหลักฐาน
จนทราบแน่ชัดว่าเป็นรอยพระพุทธบาทตามที่ปรากฏในตำนานจริง
จึงได้เชิญชวนศรัทธาประชาชนช่วยกันแผ้วถางและบูรณะโดยก่อสร้างมณฑปไว้เพื่อเป็นที่เคารพสักการะของชาวบ้านทั่วไป
ครั้นถึงปี พ.ศ. ๒๔๔๘ สิ่งก่อสร้างทั้งหลาย ชำรุด ทรุดโทรม ลงไป ตามกาลเวลา
ครูบาคำผุย มหาชโย วัดบ้านแวน และคณะศรัทธา
ได้พร้อมใจกันไปนิมนต์ พระครูพัฒนากิจจานุรักษ์(ครูบาเจ้าชัยยะวงศา พัฒนา) เมื่อครั้งเป็นพระจันทวังโส ภิกขุ
จากวัดป่าพลู อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน มาจำพรรษา อยู่ที่ วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม
เพื่อทำการบูรณะปฎิสังขรณ์
เนื่องจากเห็นว่าท่านเป็นพระนักพัฒนา
ท่านครูบาเจ้าชัยยะวงศาฯรับคำนิมนต์
และได้เดินทางมาจำพรรษาเป็นการถาวร ณ วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม พร้อมด้วยบรรดาศิษย์
เมื่อวันที่ ๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๘๙ และ
ได้ร่วมกับคณะศรัทธาชาวบ้าน ดำเนินการบูรณะ ปฎิสังขรณ์ วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม
เริ่มงานก่อสร้างวิหาร ครอบรอยพระพุทธบาทห้วยต้ม โดยวางศิลาฤกษ์ เมื่อวันที่ ๑๕
กันยายน พ.ศ. ๒๔๙๐ จนถึงปัจจุบัน
ผลงานของท่านเป็นที่ศรัทธาเลื่อมใสของชาวบ้านและประชาชนโดยทั่วไปทำให้วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม
ซึ่งเดิมเป็นวัดร้างเจริญขึ้นมาเป็นลำดับ
ปัจจุบัน วัดพระพุทธบาทห้วยต้ม
มีพระภิกษุจำพรรษากว่า ๓๐ รูป สามเณร เกือบ ๒๐๐ รูป รวม เกือบ ๒๓๐ รูป
มีพระครูพินิจสารธรรม เป็นเจ้าอาวาสปกครองดูแล
มีการจัดตั้งโรงเรียนพระปริยัติธรรม-บาลี และ
สามัญศึกษาถวายความรู้แด่พระภิกษุ สามเณร พร้อมทั้ง ให้การอบรม สั่งสอนประชาชน
ให้ตั้งมั่นอยู่ในคุณธรรม จริยธรรม และปฏิบัติตามแนวทางคำสอน
ขององค์พระสัมมาสัมพุทธเจ้า
สร้างสรรค์จรรโลงพระพุทธศาสนาให้เจริญมั่นคงสืบต่อไป
• ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เดือน มกราคม พ.ศ. 2535
• ได้รับอนุญาตให้สร้าง ไม่ทราบวันเวลา
• ได้รับอนุญาตตั้งเป็นวัด ไม่ทราบวันเวลา
