วัดไม้ลัน ตั้งอยู่เลขที่ 9 หมู่ที่ 7 บ้านไม้ลัน ตำบลปางมะผ้า อำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน ที่ดินมีเนื้อที่ 10 ไร่ วัดไม้ลัน ตั้งขึ้นประมาณ ๑๖๐ ปี เป็นวัดเก่าแก่ มีร่องรอยปรากฏให้เห็นคือคำยืนยันจากผู้อาวุโสในหมู่บ้าน ที่ได้ชื่อว่า "ไม้ลัน" เพราะตั้งในดงไม้ลันตามภาษาไทใหญ่ ที่ดินได้มาโดยการครอบครองตั้งแต่ปี พ.ศ.2470 ทางราชการสำรวจออก ส.ค.1 เมื่อปี พ.ศ.2498
ตามหลักฐานทางราชการ บ้านไม้ลัน เดิมชาวไทใหญ่อพยพมาจากรัฐฉาน จากดินแดนใกลพ้นเป็นผู้ริเริ่มเข้ามาก่อตั้งหมุ่บ้าน การคมนาคมพาหนะไม่สามารถเข้าถึง ต้องสัญจรไปมาด้วยการเดินเท้า วัวต่าง ม้าต่าง เท่านั้น ชาวบ้านไม้ลันมีอาชีพปลูกชา ส่งชาขายให้พ่อค้า เมื่อจัดตั้งหมู่บ้านแล้วมีประชากรเพิ่มขึ้น จำเป็นต้องจัดตั้งวัดเพื่อเป็นที่พึ่งทางจิตใจและที่พึ่งทางกาย
ฉะนั้น วัดไม้ลัน ไม่มีหลักฐานพิสูจน์ว่าจัดตั้งหมู่บ้านและวัดเมื่อใด มีอาณาเขตดังนี้
- ทิศเหนือจดถนน
- ทิศใต้จดถนนสาธารณะเข้าหมู่บ้านไม้ลัน
- ทิศตะวันออกจดถนนสาธารณะเข้าชายแดนเขตพม่า
- ทิศตะวันตกจดถนน
ตามหลักฐานของกรมป่าไม้ กระทรวงเกษตรและสหกรณ์การเกษตร ถือว่าจัดตั้งวัดถูกต้องแล้ว พ.ศ.2498 ตัดออกจากบัญชีสำรวจ ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ 18 เมาายน 2438 ตามทะเบียนรายชื่อวัด จังหวัดแม่ฮ่องสอนประกาศตั้งวัดเมื่อ พ.ศ.2498 และมีพระสงฆ์อยู่จำพรรษามาโดยตลอดมิได้ขาด
ต่อมาเมื่อปี พ.ศ.2554 เจ้าอาวาสองค์ปัจจุบัน คือพระอ่ะเจ่ยะ อนาลโย พร้อมด้วยคณะศรัทธาทั้งหลาย ได้พร้อมใจกันทำการก่อสร้างศาลาการเปรียญหลังใหม่ขึ้น เป็นทรงไทใหญ่ การกด่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2557 สิ้นทุนทรัพย์ในการก่อสร้าง 1,578,320 บาท เนื่องจากศาลาการเปรียญหลังเก่า ได้ทรุดโทรมไปตามกาลเวลา ซึ่งสร้างห่างจากศาลาการเปรียญหลังเก่า ไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ประมาณ 800 เมตร
